Dedektörler yangın algılama sistemlerinin temel bileşenlerinden biridir. Bir mahalde oluşan yangını daha ilk saniyelerinde algılar ve yangın algılama santraline hızla haber verirler. Dedektörler yangının hangi ana belirtisini algıladığına ve algılama tekniğine göre çeşitlere ayrılır.

Yangının üç ana belirtisi vardır: Duman, ısı ve alev. Duman dedektörleri de optik duman dedektörü, ve ışın tipi duman dedektörü olmak üzere ikiye ayrılır. Optik duman dedektörlerinin özellikleri ve performans kriterleri EN 54-7 Standardında belirtilmiştir. Binalarda kullanılacak optik duman dedektörlerinin uluslararası akredite kuruluşlar tarafından verilen EN 54-7 CPR sertifikasının bulunması gerekmektedir. Optik duman dedektörleri IR ışık saçma prensibiyle çalışan bir fotoelektrik duman hücresine sahiptir. Fotoelektrik hücrede alıcı ve verici olmak üzere iki önemli komponent bulunur. Normal çalışma durumunda, IR Led vericinin saçtığı kızılötesi ışıklar foto diyot alıcı üzerine düşmez. Ancak yangın durumunda IR ışınları hücre içinde biriken partiküllere çarpıp alıcının üzerine düşer. Dedektör bulunduğu ortamda yangın olduğunu bu şekilde tespit edip yangın alarm santraline sinyal gönderir.

Optik duman dedektörünün seçimi TS CEN/TS 54-14 Standardının 6.5 ve 6.5.2 bölümünde yer alan şartlara göre yapılır. Binada, TS CEN/TS 54-14 Standardının 5.3.9 bölümünde belirtilen korunması gerekmeyen alanlar hariç tüm kapalı alanlarda dedektör kullanılır. Optik duman dedektörlerinin yerleşimi ise TS CEN/TS 54-14 Standardının 6.5, 6.5.2 bölümünde yer alan şartlara göre yapılır.

Işın tipi duman dedektörleri depolar, tiyatro ve sinema salonları, basketbol sahaları gibi yüksek tavanlı mahallerde kullanılır. Işın tipi duman dedektörlerinin özellikleri ve performans kriterleri EN 54-12 Standardında belirtilmiştir. Binalarda kullanılacak optik duman dedektörlerinin uluslararası akredite kuruluşlar tarafından verilen EN 54-12 CPR sertifikasının bulunması gerekmektedir. EN 54-14 standardına göre ışın tipi duman dedektörleri 9-12 metre yüksekliğe monte edilmelidir. Yani yüksek tavanlı mahallerde ışın tipi duman dedektörü kullanılması gerekmektedir. Işın tipi duman dedektörünün seçimi TS CEN/TS 54-14 Standardının 6.4 ve 6.4.2 bölümünde yer alan şartlara göre yapılır. Işın tipi duman dedektörlerinin yerleşimi ise TS CEN/TS 54-14 Standardının 6.5, 6.5.2 bölümünde yer alan şartlara göre yapılır.. Işın tipi duman dedektörünün iki çeşidi vardır: Alıcı-verici üniteli ve reflektörlü. Alıcı-verici üniteli ışın tipi duman dedektörleri alıcı ve verici olmak üzere iki ana elemandan oluşur. Alıcı ve verici karşılıklı monte edilir. İki ünite arasındaki mesafe 5-100 metre aralığında olmalıdır. Normal durumda vericiden çıkan IR ışınları alıcının üzerine düşer. Ancak yangın durumunda oluşan duman ışın alışverişini engeller. Dedektör mahalde yangın olduğunu bu şekilde algılar.

Işın tipi duman dedektörlerinin diğer çeşidi de reflektörlü dedektörlerdir. Reflektörlü ışın tipi duman dedektörleri bir alıcı-verici ünitesi ve reflektörden oluşur. Alıcı-verici ünitesi ve reflektör karşılıklı monte edilir. Tek reflektör kullanılacaksa 35, dört reflektör kullanılacaksa 50 metreye kadar alıcı-verici ünitesiyle arasında mesafe bırakılabilir. Normal durumda alıcı-verici ünitesinden çıkan IR ışınları reflektörden yansıyıp üniteye geri döner. Ancak yangın durumunda duman ışın alışverişini azaltır. Dedektör bu durumu algıladığında da yangın alarm santraline yangın alarm sinyali gönderir. Duman partiküllü yapısı dolayısıyla ışınları belirli bir yüzdede keser. Katı bir cisim alıcı ve verici arasına girdiğindeyse ışın alışverişi yaklaşık %90-100 oranında engellenir. Alıcı ve verici arasına anlık olarak katı cisim girdiğinde belirli bir gecikme süresi sonunda (Ör: 6-8 saniye arasında) ışın alışverişinin kesintisi devam ederse dedektör hata durumuna geçmelidir. Dedektör katı cisim dolayısıyla yangın durumuna geçerse asılsız alarm durumu oluşabilir. Bu sebeple ışın tipi duman dedektörü seçiminde bu özellik dikkate alınmalıdır. Sonuç olarak duman dedektörleri yangın algılama sistemlerinin en önemli cihazlarından biridir. Dedektör seçimi yapılırken mahalin kullanım amacı, mahalin yapısı, mahalde çıkacak yangının öncelikli belirtileri vb özellikler dikkate alınmalıdır. Uygun dedektör seçimi yapıldıktan sonra EN 54-14 standartlarına uygun olarak projelendirilmelidir.

Sıcaklık Dedektörü Nasıl Çalışır?

KAYNAKLAR:

1. Mavili Elektronik A.Ş. proje ve teknik uygulama birimi notları

2. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik

3. TS CEN/TS 54-14 (Yangın tespit ve yangın alarm sistemleri – Bölüm 14: Planlama, tasarım, tesisat, işletmeye alma, kullanım ve bakım ile ilgili standart.

– Optik Duman Dedektörü

– Işın (Beam) Tipi Duman Dedektörü